Sıcak Havada Beton Dökümü

Sıcak_Havada_Beton.jpg

Hava sıcaklıkları yaz aylarında Türkiye’nin çoğu bölgesinde +30°C'yi geçmekte ve bunaltıcı bir hava yaşanmaktadır. Bu sıcak havalarda beton dökümüne çok dikkat edilmesi ve çok titizlikle bakımının yapılması gerekmektedir.

+30°C'yi geçen hava sıcaklıkları beton için risklidir çünkü  hidratasyon için gerekli olan su hızla buharlaşarak hem yüzeysel çatlaklar oluşur hem de dayanım azalır. Bu sebeple sıcak havada beton dökümü ve bakımına çok dikkat etmek gerekir. Bu durum TS 1248 standardında açıklanmakta olup detaylı olarak oradan bakabilirsiniz. Ben daha çok kritik noktaları size aktarmaya çalışacağım.

Yüksek ısıya  maruz kalan beton korunmadığı zaman yaklaşık olarak %25 ila %45 arasında dayanım kaybı yaşamaktadır. Aynı durum rüzgarlı havalarda da meydana gelmekte ve betonda ciddi bir su kaybı yaşanmaktadır. Bu sebeple yüksek sıcaklıklarda ve rüzgarlı havalarda betonu çok iyi korumamız gerekmektedir.

Betonun Bakımı

Normal şartlarda beton, laboratuvar ortamında 18-22 °C arasında %100 nemli bir ortamda 28 gün saklanmalıdır. Bu durum beton için uygulanacak kürün ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Yani keşke fırsat olsa da beton döktüğümüz yapı elemanını-döşeme, perde, kolon vs.- alıp kocaman bir havuzun içinde 28 gün muhafaza edebilsek ama bu mümkün değil tabi ki. Bunun yerine bu şartlara en yakın ortamı oluşturacak şekilde bir gayret ve uğraş içinde olmamız gerekir. Peki, nasıl yapılır bu durum?

Öncelikle beton döküldükten hemen sonra yağmurlama yöntemiyle betonun yüzeyi sürekli ıslak tutulmalıdır. Eğer döşeme, zemin, temel vs gibi yüzey açıklığı fazla olan bir yapı elemanı dökülüyorsa mastardan hemen sonra yağmurlama şeklinde beton sulanmalı ve bozulacak yüzeye tekrar mastar çekilmelidir. Ardından beton yüzeyi sürekli ıslak kalacak şekilde en az 7 gün boyunca beton sulanmalıdır.

Ayrıca doğru bilinen bir yanlışı da size aktarmadan geçemeyeceğim. Aslında bakıldığında bizler eskiden tarım toplumu olduğumuz için bitkilerin öğle sıcağında sulanmaması gerektiği ile ilgili bir düşünce vardır ve doğrudur. Ancak o zamanlardan gelen bu alışkanlık aynı durumun beton için de geçerli olduğu konusunda piyasada ciddi bir yanlış anlaşılmanın olduğunu gördüm. Genelde öğle sıcağında betonun sulanmaması ve sadece serin havada betonun sulanması gerektiği söylenmektedir. Bu durum beton için çok tehlikeli olup bizim asıl öğle sıcağında betonu sulamamız gerektiğini size belirtmem gerekir. Hatta yukarıda dediğim gibi betonun sürekli ıslak kalması gerekmektedir. Aksi halde betonda irili ufaklı fazla sayıda çatlak oluşur.

Geri dönüşü çok maliyetli bir malzeme olan betonun döküm esnasında ve sonrasında ne kadar korunursa ömrü o kadar uzun olur. Yani düz mantık olarak şöyle diyebiliriz; İlk 7-10 gün betona siz ne kadar iyi bakarsanız beton da size o kadar uzun süre bakar ve korur. Sonuçta o betonun içinde yaşayıp canlarınızı ve mallarınızı muhafaza edeceksiniz. Sizce dikkat etmeye değmez mi?

Hesapladığınız Beton Miktarından Fazla ya da Eksik mi Döktünüz?

Döşeme betonlarında yüzey açıklığı fazla olduğu için yapılan tesviye hataları kullanılan beton miktarını değiştirir. Nasıl mı? Şöyle ki;

Döşeme_metraj_1.jpg

Yukarıdaki döşemeyi düşünün… toplam 45 m3 beton kullanılacağı hesap ediliyor. Ancak beton 1 cm fazla kalın dökülse;

Döşeme_metraj_2.jpg

3 m3 toplamda değişiyor. Matematik yanılmaz :)

Bu yüzden şayet hesapladığınız betondan fazla yada az beton dökerseniz önce döşeme seviyesini kontrol edin. Şayet seviyede bir problem yoksa o zaman üretici firmayı sorgulamaya başlayın. Üretici firmanın kantar doğrulamaları, kantar ölçüm hataları, araçların kontrolü vs çok fazla detay var. İşin püf noktalarını bilirseniz hem maliyetinizi hem de yapını kalitesini kontrol altına alabilrsiniz. O kadar çok detay var ki bu konuyu başka bir yazımda dile getireceğim.

Farkındalık kaliteyi getirir.

Beton Basınç Dayanımı Nasıl Belirlenir?

Beton kalitesi nasıl anlaşılır? Hazır beton basınç dayanım testleri nasıl yapılmakta ve numuneler nasıl hazırlanmaktadır? Yani işin mutfağında nasıl bir hazırlık ve işlem yapılmaktadır?

Bu soruların cevabını merak ediyorsanız okumaya devam edin…

Hazır beton üretilirken yaş halde olup, belli bir süre sonra oluşan kimyasal tepkimelerle çimento ile agrega arasında oluşan bağlar sayesinde beton sertleşir ve dayanım kazanır. Çimento ile agrega arasında oluşan bu bağlar ne kadar güçlü ve çok olursa beton dayanımı o kadar fazla olur. Çok fazla teknik detayına girmeden bağların yapısı hakkında şöyle bir örnek verilebilir; iki kaya düşünün bu kayaları birbirine bağlayabilmek için halat kullandığımızı… Halat ne kadar güçlü ve bu kayaların etrafına ne kadar çok bağlarsak bu iki kayanın birbirinden ayrılması o kadar güç olur. İşte bu halatların oluşturduğu bu bağlar, çimentonun agrega arasında yaptığı kimyasal bağ gibidir. Burada bütün mesele bu bağların daha güçlü olmasıdır.

Uygulamada beton kalitesinin nasıl ölçüldüğüne bakalım. Şantiyelerde beton dökülürken yetkili yapı test laboratuvar firmaları ve isteyen üretici firmalar da şantiyede 15x15x15 boyutlarında genelde 5 veya 6 adet numune alır. Ancak yeni yapılan yasal düzenlemelerde TS 13515’e numune alım planı uygulanır.

Şantiyede alınan beton numunesi ertesi gün numune prizini aldıktan sonra şantiyeden alınır ve laboratuvara götürülür. Numune sertleşmeden alınırsa yolda araç içinde sarsıntı ve titreşimden dolayı zarar görür yani prizini almayan beton diğer bir deyişle daha yeni oluşmaya başlayan çimento bağları sarsıntıdan dolayı mikro düzeyde kırılmaya ve bir daha onarılamayan bir yapının oluşmasına neden olur. O yüzden numune sertleşmeden yani prizini almadan şantiyeden alınmaz.

Laboratuvara getirilen numune hemen kür havuzlarına konur.

Beton_Kür_Havuzu.jpg

Kür havuzlarında suyun içinde numuneler bekletilir ve bazıları 7. günde, bazıları ise 28. günde pres makinesinde kırılarak beton sınıfının basınç dayanımına bakılır. 7. günde kırım yapılmasının sebebi 28 günlük basınç dayanım sonucunun yaklaşık olarak tahmin edilmesini sağlamak ve şayet bir anormal durum var ise 7. günde beton üretimine ve uygulamasına müdahale etmektir. Bu sebeple üretici firmalar genelde 7 günlük basınç dayanım sonucunun dışında 2 veya 3. günde de numune kırıp basınç dayanım sonuçlarına bakarlar. Böylece üretimde herhangi bir sıkıntı var ise 2. veya 3. günde müdahale edilmiş olunur.

Böylece 28. gün sonunda numunenin pres makinesındaki kırım sonucu MPa, Kgf veya N/mm² olarak basınç dayanım sonucunu verir. İşte bu sonuç beton sınıfının gerçekten istenen sınıf olup olmadığını gösterir.

Beton_Pres_Makinesi.jpg

Kırılmış_beton_numunesi.jpg

Görüldüğü gibi betonun dayanım kalitesi beton döküldükten yaklaşık bir ay sonra belli olabildiği için uygulamanın ve üretici firma seçiminin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Süreli çalışılan projelerde neredeyse her gün bir imalatın betonu dökülmekte olup bu durumda bir ay içinde yapılan imalatta şayet beton kalitesi ile ilgili bir problem yaşanırsa geri dönülemez noktalara ulaşması anlamına gelir. O yüzden süre kısıtı olan veya olmayan bütün inşaat projelerinde bir ay çok uzun bir süredir ve beton kalitesi riske atılamayacak kadar kritik bir meseledir.

Evinizin Betonu Nasıl?

Beton_numunesi.jpg

Hazır beton, ilk bakışta kalitesi anlaşılmayan bir üründür. Yani bakarak bu beton kalitelidir ya da değildir diyemezsiniz. Çünkü ilaçtaki dozaj gibi bir mantıkla beton üretilir. Belirli hammaddeler vardır ve bu hammaddeler belirli ölçülere göre karıştırılarak sınıflarına göre beton üretilir. Beton sınıfını yani kalitesini belirleyen en önemli unsur su miktarının beton içindeki bağlayıcı miktarına oranıdır. Bunu da bakarak dokunarak yada koklayarak anlayamazsınız. Bu sebeple manipülasyona açık bir malzemedir.

Hazır beton sektöründe beton kalitesinden emin olabilmek için ancak ciddi üretici firmalarla ve işinde uzman, bilinçli uygulayıcılarla çalışmakla sağlanabilir. Çünkü beton işinde üretimden kalıba yerleştirilene kadar bir bütün olarak süreç değerlendirildiğinde betonun üretimi ve kalıba yerleştirilmesi farklı muhataplar tarafından yapıldığı için her adımda ilgili kişilerin işini doğru yapması hayati öneme sahiptir.

Beton üretiminde ciddi bir üretici firma seçmekle üretim kalitesini garantiye almış olursunuz ancak işin asıl önemli tarafı uygulama kısmıdır. Uygulamada yapılacak hatalar beton kalitesini ciddi anlamda tehlikeye atar. Çünkü yaş beton dışardan gelebilecek her türlü etkiye maruz kalabilecek kadar korumasızdır. O yüzden betonu bir bebek hassasiyetinde korumak gerekmektedir. Bunu da ancak işin uzmanı profesyonel kişilerle çalışarak sağlayabilirsiniz.

Hazır beton yaş halde aslında bir yarı mamul gibidir. Kalıba yerleştikten sonra sertleşir ve kalıbın şeklini almaya başlar. Bu noktada beton sertleşip (priz alana kadar)  belli bir yaşa gelene kadar betonu korumak gerekmektedir. O yüzden yaş betonda uygulama, en az üretim kadar önemlidir.

Hazır Beton şantiyeye geldiğinde uygun kıvamda olması ve kolay yerleştirilebilmesi çok önemlidir. Ancak bu noktada şayet betonun kıvamı yani slump’ı düşükse bunu betona su vererek değil, transmikserde bulunan-bulunması gereken- redoz dediğimiz kimyasal katkı ile slump’ını yani kıvamını arttırmak gerekmektedir. Aksi takdirde eğer su vererek kıvamı arttırırsanız aldığınız betonun kalitesinden şüphe duymalısınız ve muhtemelen daha düşük kalitede bir beton sınıfına sahip olmuş olacaksınız.

Hazır betonun kalıba yerleştirilmesinde en büyük handikap işçiliğin kolaya kaçmasıdır. Yani aslında her şeyiyle uygun bir beton olsa bile işçiliğin daha kolay ve daha hızlı yapılabilmesi-bu durum işçilik maliyetlerini azaltır- için çoğu zaman beton uygulayıcıları kaliteyi işçiliğe feda edebiliyorlar... Bu durum aslında o konutta oturacak insanların hayatıyla oynamak demektir. İşte bu bilincin oluşmasını sağlamak işin düzgün yapan insanların değerini arttıracaktır. Yapı sektöründe işin mutfağında neler olup bittiğini yapıyı kullanan kişiler hiçbir zaman bilemiyor ve belki de hiç bilemeyecektir. En azından tüketici olarak biz bu konuda yeteri kadar bilinçli olursak

yapılacak olumsuz uygulamaların önüne geçebiliriz. Yapı sektöründe sadece maliyete odaklanmak her zaman doğru sonucu vermez bize...

Beton kalitesi standartlara göre 28 gün sonra yapılan dayanım testlerinde anlaşıldığı için döktüğünüz betonun kalitesini anlamak ve buna müdahale etmek için çok geç olabilir. Bu sebeple uygulama esnasında betonu korumanımız hayati çok önemlidir. Deprem kuşağında yer alan ülkemizde güvenli yapılara sahip olmanın yolu yapının her aşamasında dikkatli ve titizlikle uygulamaları kaliteli bir şekilde gerçekleştirmekten geçer.

Beton Dökmeden Önce Yapılması Gerekenler

Şantiyede beton dökülmeden önce kalıbın temizliği çok önemlidir. Çünkü genelde şantiyede çalışan işçiler kalıp işçiliği esnasında bir takım talaş parçaları vb gibi yabancı cisimleri kalıpta bırakabiliyor. Bunun yanı sıra içtikleri sigaranın izmaritlerini tuttukları parmaklarının arasından alıp baş parmağın yardım ve yataklığında kalıbın herhangi bir yerine fırlatmasıyla bulunamayacak noktalara gitmesi sonucu betonun içinde kalarak betonun durabilitesine zarar vermektedir. Bu sebeple beton dökümünden önce mutlaka kalıp temizlenmeli ve yabancı cisimlerden arındırılmalıdır.

Şimdi gelelim döküm öncesi yapılması gerekenler listesine;

• En az 1 vibratör yedek olmak koşulu ile ekip sayısı kadar vibratör ve elektrik kesintisine karşı jeneratör bulundurulmalıdır.
• Beton siparişi verilmeden önce kalıp hacmi iyi hesaplanıp ona göre m³ miktarı belirlenmelidir.
• Beton firması aranıp döküm organizasyonu yapılmalıdır.
• Sipariş verirken beton sınıfı mutlaka belirtilmeli ve döküm günü gelen araçların irsaliyelerinden kontrol edilmelidir.